سالمندی، توفیقی اجباری
به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم ؛ با حذف روز سالمند از تقویم شمسی و اضافه شدن نهم مهر به عنوان روز جهانی سالمندان به تقویمها، سال 2012 از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) به نام سالمندی و سلامت نامگذاری شده است. این نامگذاری بیانگر اهمیت این دوره از زندگی است. سالمندی دورهای است كه به هر حال گریبان هر كودك و نوجوانی كه شانس زندگی را سالیان دراز با خود داشته، خواهد گرفت.
با پیشرفت علم، افراد مدت طولانی تری زندگی كرده و بهناچار باید با تغییرات پیچیده جسمی، روحی ـ روانی و اجتماعی كه همراه با فرآیند سالمندی حادث میشود، سازگار شوند. تطابق موفقیتآمیز با سالمندی منوط به توانایی شخص برای ادامه و استمرار روشهای مناسب زندگی در طول حیات، حفظ شیوه زندگی فعال و یافتن جانشینهای مناسب برای فعالیتهای دوران میانسالی است.
پدیده جهانی
سالمندی پدیدهای جهانی است و همچون دوره جوانی یكی از مراحل زندگی به شمار میآید، با این تفاوت كه جوانی سرشار از انرژی و تلاش است، اما سالمندی، در پی تحلیل قوا منجر به كاهش میزان فعالیتهای فیزیكی میشود. دوران پیری برای همه به یك منوال نمیگذرد و بسته به ارزشهای اجتماعی متفاوت است. در بعضی جوامع، سالمندی اوج منزلت است، اما در برخی جوامع وضع به گونهای دیگر رقم میخورد. برای مثال در بین سرخپوستان و اسكیموها، وقتی افراد پیر میشوند، قبیله خود را ترك میكنند. به هر حال سالمندی با پارهای نیازها همراه است كه در همه جوامع دنیا یكسان است و به سه گروه اصلی تقسیم میشود:
ـ نیازهای بهداشتی ـ درمانی
ـ نیازهای اجتماعی ـ اقتصادی
ـ نیازهای روانی
مطالعات انجام شده در برخی كشورها از جمله ژاپن نشان داده افراد سالمندی كه اعتقادات مذهبی دارند از سلامت روحی ـ روانی و جسمی بیشتری بهرهمند بوده و نسبت به كسانی كه باورهای مذهبی كمتری دارند یا اصلا اعتقادات مذهبی ندارند، در مقابله با فشارهای روحی ـ روانی توانایی آنها بیشتر است.
این افراد سریعتر میتوانند به وضعیت روحی ـ روانی و جسمی پیش از وقوع اضطراب و تنش برگشته و حتی فشار خون آنها كمتر افزایش پیدا خواهد كرد. اعتقادات و اعمال مذهبی پاسخهای آرامكننده را در فرد تسریع میكند و از طریق كاهش احساس ترس و اضطراب و تعدیل حس تنهایی میتواند برای فرد سالمند بسیار مفید باشد.
اعتقاد به زندگی پس از مرگ در فرد احساس آرامش ایجاد میكند و اضطراب را در سالمندی كاهش میدهد. فراگیری یك حرفه جدید یا اشتغال روزانه نیز میتواند سازگاری فرد را افزایش دهد. تغذیه مناسب در دوران سالمندی هم تاثیر بسزایی در وضعیت روحی ـ روانی و جسمی فرد دارد. گفته میشود از طریق تغذیه صحیح میتوان افسردگی را كاهش داد.
سالمندی یعنی...
اگرچه پایبندان به فرهنگ ایران كهن از جمله ثمینه باغچهبان معتقد است سالمندی در ایران یعنی زندگی كردن سه نسل در كنار هم در یك خانه، اما بازخورد سالمندی در بیشتر جوامع از جمله ایران نشان میدهد تعریف روشنى در نظام، قانون و حتی فرهنگ عمومى برای سالمندی نشده است.
میشائیل مك كئون، استاد دانشگاه راتجر معتقد است: پیرى عبارت است از تغییرات بیولوژیكى كه در نحوه زیستارگانیسم در طول زمان ظاهر مىشود. این تغییر با كاهش نیروى حیاتى و قابلیت انطباق فرد با تغییر شرایط ناگهانى و ناتوانى در ایجاد تعادل مجدد همراه است كه بتدریج دگرگونىهایى را در ساختمان و عمل اعضاى مختلف به وجود مى آورد.
در جوامع مختلف سالمندی تعاریف و سنین مختلفی دارد اما براساس تقسیمبندی سازمان بهداشت جهانى دورههای مختلف عمر به پنج مرحله تقسیم میشود:
ـ از تولد تا ۱۸ سالگى (دوران كودكى)
ـ ۱۸ تا ۳۵ سالگى (دوران جوانى)
ـ ۳۵ تا ۵۵ (دوران میانسالى)
ـ ۵۵ تا ۶۵ سالگى (دوران مسنى)
ـ ۶۵ به بالا (دوران پیرى)
آمار سخن میگوید
به گزارش مركز اطلاعات سازمان ملل متحد، جمعیت سالمندان جهان در سال ۲۰۵۰ به یك میلیارد و ۹۶۸ میلیون و ۱۵۳ هزار نفر خواهد رسید. بر پایه همین گزارش در سال 2010 امید به زندگی برای مردان و زنان ایرانی بعد از 60 سالگی 18 سال بوده است و در سال 2050 تعداد سالمندان در ایران به ۲۶ میلیون و ۳۹۳ هزار نفر خواهد رسید كه تخمین زده میشود ۲۶ درصد كل جمعیت كشور را تشكیل دهد یعنی بیش از یك چهارم جمعیت. هماكنون جمعیت سالمندان كشور بالغ بر شش میلیون نفر است. در همین حال در میان كشورهای جهان، ژاپن، ایتالیا و آلمان به ترتیب بالاترین جمعیت سالمند و امارات متحده عربی، قطر و كویت كمترین جمعیت سالمندان را دارند.
تكلیف چیست؟
با وجود افزایش تعداد سالخوردگان در جهان، باز هم این گروه در مقایسه با دیگر گروههای سنی در اقلیت است. اگرچه اغلب سالمندان احساس یأس، افسردگی، خمودگی، استرس، ناتوانی، بیتوجهی به محیط و اطرافیان و بیماری میكنند، اما از سویی دوره سالمندی سالهای متانت، كمال، كرامت، تفكر و بردباری است. این نكته قابل توجه است كه پیر شدن، تغییرات نقشی میطلبد تا سالمندان بتوانند راه خود را در جامعه با دیگران هموار سازند. به طور خلاصه میتوان تكالیف رشد و تكامل دوران سالمندی را این گونه شرح داد:
ـ برقرار ساختن شرایط زندگی منطبق با تغییر شرایط موجود اعم از اقتصادی یا بدنی
ـ یافتن دوستان تازه برای جایگزین كردن دوستانی كه از دنیا رفتهاند یا مهاجرت كرده یا بنا به دلایلی دور شدهاند.
ـ پیدا كردن و گسترش فعالیتهای تازه برای پر كردن اوقات فراغت روزافزون
ـ پرداختن به فعالیتهای اجتماعی برنامهریزی شده برای سالمندان
ـ لذت بردن از فعالیتهای مناسب سالخوردگان
امیدهای امیدواركننده
بررسی هرمهای سنی در مناطق مختلف دنیا این واقعیت را گوشزد میكند كه امید به زندگی در بیشتر كشورهای جهان افزایش و در پی آن سالمندی گسترش یافته است. در كشور ما نیز امید به زندگى در حال افزایش است. براساس آمار جمعیت سالمند ایران از 30 تا 40 سال پیش تاكنون بسرعت رو به رشد است. هماكنون میانگین طول عمر افراد در ایران 73 سال است اما بهرغم سرعت رو به رشد جمعیت سالمندی، تنها یك درصد از مجموع قوانین، مصوبات و آییننامهها مربوط به این قشر است كه این یك درصد خود شامل ۶۲ درصد اقتصادى، ۲۲ درصد اجتماعى و ۱۶ درصد رفاهى و بهداشتى است. البته در كنار این سه مقوله جای راهكارهای حمایتی در برابر خشونتها، تهدیدها و آسیبها خالی به نظر میرسد.
متولی كیست؟
از موسسات خیریه و نهادهای خودجوش كه بگذریم، در حال حاضر سازمان تامین اجتماعى با تحت پوشش قرار دادن بیش از 500 هزار مستمرى بگیر بازنشسته، نقش اساسى در این مقوله ایفا مى كند.
بهزیستی، سازمان بازنشستگى كشور، كمیته امداد امام خمینى(ره)، شورای ملی سالمندان و شهرداری از دیگر مسئولان ارائه خدمات به سالمندان هستند. اخیرا وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشكی هم نوید ایجاد طب تخصصی سالمندان در همه استانهای كشور را داده كه نوعی تلاش برای ارتقاء و بهبود خدمات به جامعه سالمندان محسوب میشود. به هر حال در هر شرایطی در فرهنگ ما اغلب سالمندان در خانه به سر میبرند.
نظر شما